Bunad, byggeskikk og hardingfele

Hardanger folkemuseum har rike samlingar av tradisjonelle tekstilar, klede som seinare vart utgangspunkt for hardangerbunaden. I utstillinga «opplut og belte» har me leita fram nesten alt me har av belte, opplutar og sjonaleister. Utstillinga er ei oppfylging av 1000 bringklutar. Ho opnar 22. mai 2021 og skal stå til 28. oktober 2022.
Den tradisjonelle draktsikken i Hardanger har røter tilbake til 1600-talet og renessansen. På den tida utvikla mange områder i Noreg særeigen draktskikk som skilte seg frå korleis folk kledde seg i andre bygder. Draktskikken var prega av stor variasjon innan faste rammer. Me ynskjer å syna fram breidda innan dei ulike plaggtypane, med all den variasjon og kreativitet det var rom for.

Opplut
I deler av Hardanger kallar ein livet til kvinnedrakta for opplut/upplut, altså den delen som er øvst. Andre stader vert dette plagget kalla liv eller vest. Syr ein oppluten fast til stakken får ein det som på fagspråket vert kalla «den eldre livkjolen», eit renessanseplagg der opplut og stakk skulle vera i ulik farge og gjerne i ulik stoffkvalitet. Stakkane var svarte eller blå, og oppluten ofte raud eller andre fargar som sto i kontrast til stakken. Oppluten var kanta med band. I utstillinga synar me gamle, rettskorne opplutar, og synar korleis plagget endra seg gjennom århundra. Her er om lag 100 opplutar i ulike fargar og stoffkvalitetar i klede, damask, kalemank, silke og fløyel.

Belte
Kring livet hadde ein belte. Desse finst i eit mangfald av teknikkar, alt frå krossting til smøyg, ulike vevde belte, og perlebelte som er sydd, tredd eller vevd. Motiva er som oftast geometriske figurar som kross, åttebladroser og rombeformer. Nokre belte har fangband, andre ikkje. I utstillinga har me avgrensa til belte i tekstile teknikkar, så sylvbelta og stølebelta kjem i ein anna utstilling seinare. Sjølv om motiva liknar dei som er nytta på bringklutar var det ikkje vanleg å ha same mønster på bringklut og belte.

Sjonaleister
Kvite sokkar med fargerik kant kring ankelen vart nytta av både kvinner, menn og barn. Desse sokkane er strikka i tvebandstrikk, med svært tynne pinnar.

Konsert på Hardanger folkemuseum, sundag 24. oktober kl 16.30

«Spel slåtten min, Olav» – eit portrett av spelemannen Olav Håstabø med Knut Hamre og Nils-Erik Kvamme.

Året er 1899. Olav Håstabø ventar på at kona Guro skal kome tilbake etter eit ærend i Folkedal. Olav veit det går mot slutten av livet. Kva har han gjort? Kva vil stå att etter han? Nye retningar innan folkemusikken har fanga ungdommen – han kjenner seg gløymd. Dette er fundamentale spørsmål han stadig undrar over der han står på Brakahaugjen på Hamre og let tankane svive tilbake til hendingar og menneske han møtte i sitt liv som spelemann.

Me veit i dag at slåttane etter han levde vidare, og sjølv 120 år seinare står dei som pillarar blant unge spelemenn over heile landet. Olav Håstabø (1826-1899) frå Løfloten i Hardanger har vorte ståande som ein av dei største spelemennene i regionen gjennom alle tider. Ingen er betre rusta til å formidle den verdifulle musikalske arven etter Håstabø enn meisterspelemann Knut Hamre.

Konsertane på Hardanger folkemuseum vert arrangerte i samarbeid med Hardanger folkemusikksamling og med støtte frå Norsk kulturråd.

Fredag 12. november klokka 19.30 inviterar me til konsert med Trio Alde med songar frå plata Himlaleite – Songar av Fløgstad og Fliflet

Trio Alde er tre av dei mest fargesterke folkemusikarane våre: Gabriel Fliflet (trekkspel, piano, song), Berit Opheim (song) og Jorun Marie Kvernberg (feler, song m.m.). No drar trioen på turné med si første plate: Himlaleite – songar av Fløgstad og Fliflet. Her gir dei oss songar med tekst av Kjartan Fløgstad og musikk av Gabriel Fliflet; eventyrlege historier, naturlyrikk og voggesongar – eit breitt spenn frå stille nynning og blåtonar til driv og dansetakt. Songar som går sine eigne stiar. Lengting, liv og song! I tillegg til songane av Fløgstad og Fliflet, ausar Trio Alde òg av si store musikalske skattkiste, med både tradisjonsrike og nye tonar. Ordet alde har to tydingar: stor havbåre, dønning og hagefrukt. Ordet rommar altså både hav og hage – og peikar mot Vestlandet, der dei tre musikarane er heime.

Medverkande

Berit Opheim frå Voss er vokalist i særklasse. Ho er folkesongar og tradisjonsberar, men ho har òg briljert som Nattas dronning i Mozarts Tryllefløyta og trollbunde Carnegie Hall med tidlegmusikk i Trio Mediaeval. Berit har vunne eit berg med prisar og samarbeidd med ei rekke framståande musikarar innan både folkemusikk, jazz, barokk, samtids- og klassisk musikk.

Jorun Marie Kvernberg kjem frå Fræna i Romsdal, og er ein felespelar med glød — både på vanleg fele og på hardingfele. Spelar harpeleik (zither) og syng gjer ho òg! Jorun Marie har vore ei drivkraft i folkemusikkgruppene Majorstuen, Tindra og Kviven duo. Ho er ein produktiv komponist i vise- og folkemusikkstil, og har vunne mange prisar. Busett i Volda.

Gabriel Fliflet er bergensar, og ein musikar og musikkmakar som boltrar seg i mange folkelege musikktradisjonar. Mange kjenner han som trekkspelar og noko ustyrleg vokalist i duoen Fliflet/Hamre. Gabriel har samarbeidd med Berit sidan slutten av 1980-talet, og med Jorun Marie sidan 2012. Han har laga musikk til mange av Fløgstads songtekstar. Fliflets melodiar er melodiøse, men går gjerne litt uventa vegar. I fleire av dei kan du høyra at komponisten ikkje berre trivst på konsertscena, men òg er glad i å spela til dans: Vals og reinlendar, tango og ulike balkandansar!

Kjartan Fløgstad er ein av dei store forfattarane i landet vårt. Han er glad i musikk, og har i heile sitt forfattarliv dikta songtekstar, som har dukka opp både i og utanfor romanane hans. Spennet er vidt, frå vare voggeviser til frodige historier, frå naturlyrikk til songar om kjærleik på skrinn grunn.

Konsertane på Hardanger folkemuseum vert arrangerte i samarbeid med Hardanger folkemusikksamling og med støtte frå Norsk kulturråd.

Foto: Kato Ådland